Năm 1979 tốt nghiệp cấp III bổ túc văn hóa, tôi thi vào Trường Đại Học Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh. Tự tin với kiến thức và hài lòng với bài thi của mình.
Sau một thời gian, bạn bè đều đã nhận giấy báo trúng tuyển. Tôi thì không. Chờ đợi, lo lắng! Rớt sao? Vô lý! Ngày lại qua, tuần lại qua, tôi vẫn tiếp tục chờ. Gần như không còn hy vọng, thì bất ngờ, tôi nhận giấy báo nhập học. Cả gia đình vỡ òa trong hạnh phúc!
Thế là tôi chính thức trở thành sinh viên Trường Đại Học Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh. Lại còn được Ban Giám hiệu Trường chỉ định làm lớp trưởng.
Một năm học rất vất vã cũng qua đi. Với kết quả tốt khá toàn diện, tôi được Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp chọn đưa đi du học ở Liên Xô. Đây là niềm tự hào, vinh dự của gia đình và quê hương tôi.
Trước khi đi du học, chúng tôi phải học tiếng Nga một năm ở Trường Đại học ngoại ngữ 97 Võ Văn Tần, thành phố Hồ Chí Minh. Trong số du học sinh có nhiều người như tôi là sinh viên xuất sắc năm thứ nhất từ các trường đại học.
Vượt qua biết bao khó khăn, vất vã, tinh thần học tập của chúng tôi ngày đó rất sôi nỗi, khẩn trương, cuối cùng chúng tôi cũng đạt được trình độ tiếng Nga để đi du học.
Những năm đó đi du học khó lắm. Lý lịch bản thân và gia đình tôi rất tốt. Chỉ có điều tôi mang họ Trần, nên cơ quan chức năng phải xác minh nhiều nơi để làm hồ sơ cấp hộ chiếu. Do đó, đến đầu tháng 10 tôi mới được bay sang thủ đô Moscow (trể hơn bạn bè gần một tháng).
Thế là cuộc đời bắt đầu chuyển sang một bước ngoặt mới. Tạm biệt quê hương, tạm biệt người thân, phải nén lòng nhớ má, nhớ ba, nhớ người thân, nhớ bạn bè để lo cho sự học.
Chiếc máy bay IL 86 của Hãng hàng không quốc gia Aeroflot Xô Viết chở chúng tôi đáp xuống sân bay quốc tế She-re-men-che-vơ Moscow vào sáng mùa thu khi những cánh rừng bạch dương đã ngã sang màu vàng tuyệt đẹp.
Đúng là mùa thu vàng! Thiên nhiên đã ban tặng cho Moscow mùa thu vàng tuyệt diệu khiến những ai đã đi qua nơi đây phải lay động, thổn thức tâm hồn.
Đại diện Ban quản lý lưu học sinh đón chúng tôi từ sân bay về ký túc xá Đại học Tổng hợp quốc gia Lomonosov Moscow. Chúng tôi, những lưu học sinh lại phải trải qua một năm đào tạo về ngôn ngữ, gọi là năm học dự bị ở Moscow.
Trong năm học này các lưu học sinh được học theo một chương trình đào tạo đặc biệt để có thể nắm bắt được ngôn ngữ đứng thứ ba về độ khó so với các ngôn ngữ khác.
Thời gian đầu tiếp xúc với người Nga và được học chung với các bạn sinh viên đến từ nhiều nước trên thế giới, tôi mới hiểu được sự hạn chế về mặt ngoại ngữ của mình.
Nhờ cần cù, chịu khó nên khả năng độc tài liệu, viết bài thu hoạch thì tạm được, nhưng kỹ năng nghe và phát biểu bằng tiếng Nga thì quả là một vấn đề lớn đối với tôi, do không có năng khiếu học ngoại ngữ và bởi đặc trưng ngôn ngữ đơn âm của tiếng Việt.
Tôi thật sự cảm thấy thất vọng và bi quan, nhưng nhờ được thầy cô giáo giúp đỡ hết sức nhiệt tình và vô tư không chỉ trong truyền thụ kiến thức mà cả trong cuộc sống hàng ngày, từ việc ăn ở, đi lại, học hành nên chúng tôi đã nhanh chóng vượt qua, lấy lại được sự tự tin và niềm đam mê trong học tập.
Từ một sinh viên chưa biết tiếng Nga, sau một năm học tập, tôi đã có thể nghe, nói được kha khá và sau học kỳ đầu của năm thứ nhất đã có thể phần nào theo được chương trình học đại học cùng với sinh viên các nước.
Học tiếng Nga, sống cùng các bạn Nga, tôi càng hiểu sâu hơn về lịch sử, văn hóa các dân tộc thuộc Liên bang Xô Viết.
Từ những ngày đầu tiên tôi đã bắt gặp những ánh mắt, nụ cười thánh thiện, nhân hậu của người dân Xô Viết; được sống êm đềm, vui vẻ trong tình thương yêu của thầy cô.
Moscow đẹp lắm! ngăn nắp, sạch sẽ và hiện đại! Tôi đã có dịp đến thăm những công trình kiến trúc nỗi tiếng thế giới như: Quảng Trường Đỏ, Điện Kremli, Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Lomonosov, tháp truyền hình Octankino, khu triển lãm kinh tế quốc dân, đồi Lê Nin, tàu điện ngầm, những tòa nhà chọc trời, những công viên rộng lớn rợp bóng cây xanh. Con sông Moscow quanh co uốn lượn giữa lòng thủ đô như làm tăng thêm vẽ đẹp thơ mộng của Moscow.
Sau một năm học dự bị, lưu học sinh chúng tôi bắt đầu vào học năm thứ nhất cùng với sinh viên các nước tại Trường Đại học Tổng Hợp Leningrat. Đây thật sự là một trong những giai đoạn khó khăn nhất cần phải vượt qua.
Thành phố Leningrat rất rộng và từng là thủ đô của nước Nga, có nhiều di tích lịch sử đẹp nổi tiếng thế giới như Cung điện Mùa đông, Cung điện Mùa hè, Bảo tàng Puskin, Chiến hạm Rạng Đông, mà tôi cũng đã có dịp đến thăm đôi lần!
Lưu học sinh Việt Nam thời đó không chỉ được học tiếng Nga, khoa học xã hội, khoa học cơ bản, khoa học quản lý, khoa học công nghệ hiện đại, tiên tiến mà còn hiểu sâu sắc về nền văn hóa, lịch sử về đất nước và con người Nga với biết bao chiến công oai hùng trong lịch sử.
Tôi thích tham gia các buổi seminar, vì mọi người góp ý rất nhiều, đặt câu hỏi, nhận xét, tranh luận. Nhất là các buổi seminar có liên quan đến Học thuyết về Nhà nước của Chủ nghĩa Mác-Lênin; hay các chủ đề có liên quan đến kinh tế kế hoạch (còn được gọi là nền kinh tế kế hoạch tập trung hoặc nền kinh tế chỉ huy) hay là kinh tế phi kế hoạch. Từ cơ sở khoa học và thực tiễn, cả thầy và trò tranh luận sôi nổi, quyết liệt.
Lưu học sinh Việt Nam thời đó được các trường đại học Liên Xô cho hưởng chế độ học bổng 90 rúp/tháng, đáp ứng nhu cầu cuộc sống và toàn tâm cho việc học tập.
Nhưng vào các dip hè hoặc nghỉ đông, tôi tranh thủ đi làm thêm, có khi làm cả ca hai, ca ba với thời tiết có lúc –35 độ C, để vừa thực hành hoàn hảo những kiến thức, kỹ năng đã được học ở nhà trường, vừa có thêm thu nhập để phụ giúp gia đình.
Học hành và thi cử cũng lắm bận, nhiều phen, cố gắng vượt qua được những lần thi thố khó khăn, vất vã bằng tiếng người, ở xứ người, và rồi cũng cập bến bờ của sự thành công trong học tập!
Sáu năm là lưu học sinh Việt Nam được sống và học tập ở Liên Xô. Tôi đã rất tự hào về một Liên bang Xô Viết thịnh vượng, là thành trì của hòa bình thế giới…
Những thành tựu to lớn về kinh tế, khoa học - kỹ thuật, văn hóa, xã hội… đã để lại làm nền tảng vững chắc cho những bước phát triển mạnh mẽ của nước Nga hiện nay và cả mai sau.
Tôi luôn cảm nhận rằng đất nước Liên Xô rất vĩ đại, đất nước Nga ngày nay cũng vậy. Trải qua những biến cố, thăng trầm của lịch sử, nước Nga vẫn đứng vững và phát triển.
Tôi rất khâm phục tinh thần yêu nước của nhân dân Nga, ý chí và lòng tự tôn dân tộc, kiên cường vượt mọi khó khăn, thử thách.
Bà mẹ Nga cũng giống như mẹ Việt Nam, hiền lành, đôn hậu, nhân ái, sẵn sàng sẻ chia mẩu bánh cuối cùng của mình cho bạn bè trong lúc khó khăn.
Cho đến tận bây giờ tôi vẫn đau đáu về nước Nga, về Bà mẹ Nga - Đó là vì ở trên đất Liên Xô khi ấy tôi đã được sống, được học, được bao bọc trong tấm lòng nhân hậu của người Nga, được nhận tình cảm nồng ấm từ bạn bè, và trong sự dạy dỗ của thầy cô.
Chúng tôi luôn trân trọng và biết ơn thầy cô giáo, cảm ơn đất nước Nga, Bà mẹ Nga!
Trần Thành Lập
Viết nhân 30 năm, ngày tốt nghiệp Đại học. Tạm biệt Trường Đại học Tổng Hợp Leningrat.
Cần Thơ, ngày 28 tháng 05 năm 2016
